İran’ın Çin’e ham petrol ihracatı son dönemde düşüş gösteriyor. The Maritime Executive’in 12 Ekim 2025 tarihli haberine göre, İran’ın Çin’e sevk ettiği petrol miktarı Eylül ayında 1,4 milyon varil/gün seviyesine geriledi. Bu rakam, yılın ilk sekiz ayı ortalaması olan 1,45 milyon varil/gün ile son üç aylık ortalama 1,52 milyon varilin altında kaldı. Enerji analizi şirketi Vortexa, Ekim ayında sevkiyat rakamlarının daha da düşebileceğini öngörüyor.
İran, geçtiğimiz aylarda maruz kaldığı yaptırımlar ve siyasi aksaklıklara rağmen, petrol ihracatında iyi bir performans sergiledi. Devrim Muhafızları Ordusu kontrolündeki ticari yapılar, yaptırım kontrollerinin önüne geçerek ihracatın sürdürülmesini sağladı. Ancak 28 Eylül’de tetiklenen yeni BM yaptırımları ve artan siyasi baskılar, İran’ın ihracat kapasitesini tehdit ediyor.
ABD Hazine Bakanlığı’nın 9 Ekim’de açıkladığı geniş kapsamlı yaptırım paketinde 100’e yakın kişi, kurum ve gemi hedef alındı. Paket, ham petrol ve LNG bağlantılı aktörleri kapsarken Türkiye, BAE, Hindistan ve İran merkezli şirketler ile bazı liman ve gemi işletmecilerini içeriyor. Paket kapsamında listelenen bazı tankerlerin Panama, Palau veya Cook Adaları’nda kayıtlı olduğu belirtiliyor.
Birleşmiş Milletler’in yetkisiyle uygulanan yaptırımların kapsamı genişletilse de, Çin’in geçmişte BM yaptırımlarına saygı gösterdiği biliniyor. Diğer BRICS ülkeleri ise ulusal yaptırımlara karşı daha temkinli bir duruş sergiledi. Ancak mevcut ABD-Çin ticari gerilimleri, bazı ülkelerin yaptırımlara daha sıkı uyum sağlamasına yol açabilir. Bu durum, karanlık filo tankerlerinin veya yakıt ikmal faaliyetlerinin kullanımında temkinli davranılmasına neden olabilir.
Çinli şirketlerin İranlı tüccarlara ödemelerde gecikme yaşaması ve işlemlerin uluslararası tahsilat sistemlerinin dışında kalması ticari riskleri artırıyor. Örneğin, Mayıs 2022’de ABD Hazine Bakanlığı tarafından yaptırım uygulanan bir Pekin merkezli şirketin, İranlı bir petrol tüccarına borcu, bazı takas işlemleri ile sınırlı bir şekilde kapatıldı. Bunun yanı sıra bazı borç takaslarının, silah temini iddialarıyla ilişkilendirilmesi ticaret ve güvenlik açısından belirsizlik yaratıyor.
İran medyasına yansıyan haberler, Gazze savaşının sona ermesiyle ABD’nin İran’a daha fazla odaklanabileceğini ve yeni BM yaptırım rejimi kapsamında deniz yolunda el koyma gibi önlemler alabileceğini gösteriyor. Gemilere veya kargoya el koyma, paravan şirketlerin ve karanlık filo tankerlerin peşine düşmeyi kolaylaştıracak ve İran’ın ihracat kanallarını sınırlayacak bir yöntem olarak öne çıkıyor.
Eylül ayındaki düşüş ve mevcut yaptırımlar göz önüne alındığında, İran’ın Çin’e petrol sevkiyatındaki gerilemenin devam etmesi muhtemel görünüyor. Enerji analistleri, bu durumun hem bölgesel enerji piyasaları hem de küresel tedarik zincirleri üzerinde etkili olabileceğine dikkat çekiyor.
